مجتبی روح زنده، آذر ۱۴۰۰
چرا می گویند اسب حیوان نجیبی است؟
اگر در اینترنت جستجو نموده و یا حتی کتاب های مرتبط با موضوع حیوانات و یا دامپزشکی را ورق بزنید هرگز دلیلی بر نجابت اسب نخواهید یافت. اگر با اشخاصی که اسب داشته و یا دارند گفتگو کنید، اصالت اسب را از نژاد و پدر اسب میدانند ولی در مورد نجابت اسب جوابی ندارند. پس دلیل نجیب بودن اسب چه بوده و چیست؟
دلیل نجابت اسب را باید در دستنوشتهها یا متون مرتبط با باستان جستجو نمود. ایرانیان باستان چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش را بسیار گرامی و مقدس میشمردند و آنها را بوجود آورندهی هستی و گردانندهی جهان میدانستند و پاک نگهداشتن این چهار عنصر وظیفهی هر انسانی بود. آنان برای اشخاصی که این عناصر مقدس و سپنته را آلوده میکردند مجازاتهایی در نظر میگرفتند.
اسب حیوانی است که هیچگاه از سرچشمه آب نمیخورد. ذات این حیوان بر این است که هیچگاه سرچشمهی آب را آلوده نمیکند. اگر این حیوان ساعتها هم تشنه میماند تا وقتی صاحبش گودالی انحرافی از چشمه برایش حفر نمیکرد و آب را به آن چاله که اصطلاحا کهریز گفته میشد منتقل نمیکرد، پوزهی خود را به سرچشمهی آب وارد نکرده و تشنه میماند. بر اساس این خصلت اسب، باستانیان اسب را حیوان نجیبی میخواندند. البته خر و قاطر و یابو از این خصلت مستثنی بودهاند.
در دورهی اشکانیان و ساسانیان نظامیان جزء اقشار ثروتمند و بانفوذ و مورد احترام جامعه بودند، زیرا آنها همیشه در حال نبرد بوده و باید وفاداری آنان تضمین میشد. اسب، سگ و خروس قسمتی جداییناپذیر از زندگی ایرانیان باستان بوده است. در زمان باستان موبدان از لقب یا پسوند آذر و نجیبزادگان و سرداران نظامی از پسوند اسب بهره میبردند. نامهایی همچون طهماسب، جاماسب، گشتاسب، لهراسب، و … یادگار این دوران و جایگاه اسب در بین ایرانیان بوده است. اسب حیوان نجیبی بوده و همراه و همدم همیشگی سرداران و نجیبزادگان بود و نجیبزادگان و سرداران نیز قسمت مهم و لاینفک از بدنهی اجتماع باستان بودند.
در روستای برگجهان و در حاشیه راه اشهمرغ تکه سنگی بزرگ قرار دارد که اسبَکمرگ نام دارد. در پیرامون این سنگ که متاسفانه در طول تاریخ معاصر بارها و بارها توسط گنجگیران بومی و غیربومی کنده شده است اجسادی دفن شده بودند که اکنون چیزی از آنها باقی نیست. اگرچه این سنگ در حال حاضر هم شبیه سر اسب است، اما به نظر نمیرسد تنها همین شباهت جزیی دلیل این نامگذاری باشد و قطعا در طول تاریخ به آن صدمات جدی وارد شده و شکل اولیه آن را تخریب شده است.
اسب کمرگ یکی از نمادهایی است که میتواند از مفاخر روستای برگجهان و اهالی آن باشد. چرا که این تندیس یادگاری از دوران اشکانیان و یا ساسانیان در این روستا است. اسب کمرگ بیتردید نشانهی قبر سرداری باستانی از اهالی این روستا میباشد که در سینهی کوه تدفین شده و به احترام او و برای تقدیر از او این تندیس ساخته و در آنجا قرارداده شده است.
هر گونه نام یا جستارهای نبرد از قبیل اسب، شمشیر، خنجر، کمان و تبر که به صورت تندیس یا بصورت نقر و حک بر روی سنگ ساخته شده به قبور سردار یا شوالیه و نظامیان مربوط و ختم میشود و نشانهی آرامگاه سرداری است که نزدیک همان سنگ میباشد.